16 avril 2024

IKIGANIRO N’ABAMENYESHAMAKURU KU BIKORWA BIKURUBIKURU VYARANGUWE N’UBUSHIKIRANGANJI BW’UGUSHIGIKIRANA, IMIBANO, AGATEKA KA ZINA MUNTU N’ITERAMBERE RIDAKUMIRA MU GICE CA MBERE C’UMWAKA W’ 2022-2023 KUVA MURI MUKAKARO KUGEZA MURI NYAKANGA 2022

  1. Kuri uyu wa gatanu igenekerezo rya 28 gitugutu 2022 i Bujumbura, Nyakubahwa Imelde SABUSHIMIKE, Umushikiranganji wo Gushigikirana, Imibano, Agateka ka Zina Muntu n’Iterambere Ridakumira yahaye ikiganiro abamenyeshamakuru i Bujumbura, aho yabamenyesheje ivyaranguwe n’Ubushikiranganji arondoye mu gice cambere c’umwaka w’ibikorwa 2022-2023, kuva muri mukakaro gushika muri Nyakanga 2022.

    Akaba yagize ati :

« Ubushikiranganji bw’Ugushigikirana, Imibano, Agateka ka Zina Muntu n’Iterambere ridakumira burangura imirimo bujejwe biciye mu bisata bine bikurubikuru (i) Gushigikirana n’imibano (ii) Guteza imbere agateka ka zina muntu (iii) Iterambere ridakumira, (iv) hamwe no gusubiza agateka abahuye n’ivyago bitandukanye.

Ibiro vy’umushikiranganji nivyo bitunganya ibikorwa vyose vy’ubushikiranganji. Ibikorwa bikurubikuru  vyaranguwe n’abakozi b’ubwo bushikirangnaji muri iki gice cambere c’umwaka 2022-2023 n’ibi :

I.A. Mubijananye no gushigikirana n’imibano , ibikorwa bitaribike vyararangutse :

  • Abagwaye 3 539 ku 2 000 bari bategakanijwe kuvurwa baravujwe kuva muri Mukakaro kugeza muri Nyakanga 2022,
  • Imiryango 14 556 y’abantahonikora yarashigikiwe mu kuronswa ibifungurwa n’ibindi bikoresho vya nkenerwa,
  • Ibigo n’amashirahamwe 47 kuri 20 vyari vyategekanijwe vy’abagendana ubumuga vyarashigikiwe mukuronswa uburyo bwo kwiyungunganya bungana n’121 000 000 z’amafarannga y’amarundi.
  • Ibigo kandi 25 kuri 30 vyari vyategekanijwe, bireze impfuvyi bikongera bikitaho abageze mu zabukuru vyarashigikiwe mukuronswa uburyo bungana imiriyoni 249 000 000 z’amafaranga y ‘amarundi.
  • Mubijanye no gukingira  agateka k’abana, twaritavye amaterefone incuro 1 660 ku 750 zari zitegekanijwe, twarongeye kandi turarungika mu bisata bijejwe kwumviriza abana 66 kuri 33 bari bategekanijwe.
  • Mu kigo ca Reta kireze impfuvyi c’i Bujumbura (Orphelinat Officiel de Bujumbura (OOB), tureze abana b’impfuvyi 37 tukaba duherutse kwakira 4 bashasha,
  • Abana b’impfuvyi 19 barakurikirana ivyigwa mu mashure y’intango, ayisumbuye na Kaminuza.
  • Mubijanye no kureresha abana batawe canke batagira benebo mu Gihugu no hanze y’Igihugu, abana 3 bararereshejwe hanze y’igihugu.
  • Abana 437 barakuwe mw’ibarabara baraheza basubizwa mumiryango yabo,
  • Imiryango 116 yibarutse ubushuri yarashigiwe mukuronswa amata n’ibindi bikoresho vy’inzoya; abavyeyi babo nabo bararonswa ibifungurwa n’ibindi vyankenerwa, tukaba kandi twarakiriye imiryango 40 mishasha yibarutse ubushuri yiyongera ku mireyango 48 twari dusanganywe.
Nyakubahwa Imelde SABUSHIMIKE, Umushikiranganji wo Gushigikirana, Imibano, Agateka ka Zina Muntu n’Iterambere Ridakumira igihe yariko aravuga ivyaranguwe (Ifoto na Richard HAKIZIMANA)

I.B.  Gushimangira no kugenzura neza igisata kijejwe gukingira no gutegekaniriza kazoza keza abakozi

Harakozwe inganda 4 zogutegura imigabo n’imigambi ijanye no gukinga no gutegekaniriza kazoza keza abakozi mu ntara za Bujumbura, Bubanza, Muramvya na Mwaro.

  • Harakozwe inama yahuje abasanzwe bafashanya natwebwe yakurikiwe n’izindi nganda nyinshi zateguwe n’ubuyobozi bukuru butandukanye.
  • Harakozwe ingendo z’akazi 31, 29 murizo nyene zakozwe mu bisata vyegamiye ubushikiranganji.
  • Kwugurura ishirahamwe ryo kuvuzanya ariryo « section mutualiste Tuvuzanye Mubimbi » i Mubimbi.
  • Dufadikanije n’abo dusanzwe dufashanya, twarakoze inganda zo guhimiriza abenegihugu mu ntara za GITEGA, MURAMVYA, RUYIGI, KARUSI na CANKUZO ngo bagwanye ubunyonozi. Ivyo vyakozwe na INSS, ONPR na MFP mu kwezi kw’9 i GITEGA.
  • Abakoresha bangana 265 barinjiye muri INSS,
  • Twaragaruye amafaranga y’amarundi 768 462 390, abakoresha 121 bategekwa kuriha ibirarane,

I.C Gushira mungiro integuro yo kuvuza abenegihugu bose,

Twararonkeje abenegihugu 12000 ikarata 12000 zo kwivuza, twongera dukoresha izindi zingana  6000 muri uyo mugambi nyene,

  • Mw’ishirahamwe rivuza abakozi ba Reta Mutuelle de la Fonction publique, twaruguruye ishami yo gukoreramwo ry’iryo shirahamwe mu Cankuzo,
  • Iryo shirahamwe kandi ryaruguruye ishami ryaryo hamwe n’inzu y’idandarizo ry’imiti ku bitaro vy’i Murore n’I  Kiganda,
  • Mutuelle kandi yarahinguye yongera ihereza abanywanyi bayo amakarata akozwe mu buhinga bwa none angana 13636.
  • Inzu z’ubudandarizo bw’imiti zingana 39 zararonkejwe imiti,
  • Muri kigo kijejwe abakukuruka ONPR, harabitswe mu buhinga bwa none ama dosiye y’abanywanyi baryo agera ku 5930;
  • Umugwi w‘abahinga wararonkejwe inyigisho kubijanye no gutegura umugambi wo kwishuza bongera barawushira mungiro, muri ico kigo,
  • Mu kigo citaho abagendana ubumuga CNAR, twaravuye abagwayi bagendana ubumuga 1099, turasuzuma abandi bagwayi 1477, abangana 4 984 batwituye baratunganirijwe;
  • Twaragoroye abagwayi 9065 bafise ubumuga,
  • Twaravuye abagwayi 1813 bafise ubugaru,
  • Abagendana ubumuga 426 bararonkejwe ivyuma bibafasha kwiyunguruza bijanye n’ubumuga bafise, ivyuma 790 bifasha kwiyunguruza abagendana ubumuga vyaratanzwe kubabikeneye ;
  • Tukaba dufasha abagwayi 93 mubijanye n’imfungurwa n’uburaro,
  • Mukigo citaho abana bagendana ubumuga co kw’i Jabe, arico CNRSP, abanyeshure bagendana ubumuga 60 barigishwa imyuga itandukanye ;
  1. Mubijanye no kugeza kw’iterambere rirama abateshejwe izabo,

Twaratanze amakaye 50.000 ku banyeshure baba mu bigwati vy’amahoro, ku  Batwa et no kubandi bantu bafise amikoro make.

  • Imiryango yakiriye abana bo mw’ibarabara ingana 100 yararokejwe ibikoresho vy’ishure ;
  • Abenegihugu bahurikiye mumashirahmwe atandukanye bararonkejwe n’ubu bushikiranganji ingurube 1320 mu ntara za Ruyigi, Rutana, Makamba, Kirundo, Cibitoke, Mwaro, Gitega na Bujumbura,
  • Inzu z’Abatwa 24 zarasanuwe muri komine Mwumba mu ntara ya Ngozi;
  • Inzu 55 za bantahonikora bo muri komine Mpanda, muri site ya Gakerenke, zarubatswe;
  • Ama koperative ahurikiyemwo imiryango itagira amatongo yo kurima yarashigikiwe mubijanye no gutegura imirima y’akarorero, mu makomine ya Mubimbi, Muyinga na Nyabiraba aho imirima ingana amahegitari 15 yatengenejwe neza.
  • Twaracaguye imiryango 1362 y’abahuye n’ivyago biturutse kw’ihindagurika ry’ibihe tuzoronsa uburaro,
  • Imiryango irenga 600, yaratowe kugirango izoshigikirwe muri wa mugambi zéro Nyakazi ;
  • Kumarira imigambi zero Nyakatsi, Umugambi wogushitsa kw’iterambere rirama abahuye n’ivyago bitandukanye hadasizwe inyuma abatwa,
  • Abanyeshure 9 037 bakoze ibikorwa mu buruhuko ivyo bita camps d’été bararonkejwe amakaye n’ibindi bikoresho vy’ishure, abo banyeshure babumvye amatafari angana 200 000 ;
  • Abanyeshure b’ababtwa 125 batoye ikibazo ca reta muri uyu mwaka bararonkejwe ibikoresho vyose vy’ishure ;
  • Dufadikanije na UNICEF imigwi 8 ihurikiyemwo abagendana ubumuga hadasigaye inyuma ibiragi, bararonkejwe inyigisho mubikorwa bitandukanye vyokwitunganiriza imigambi mitomito ibaronsa uburyo bwo kwikenura ; bakaba bararonkejwe umutahe mutoyi wo gutangura imigambi yabo mitomito ;
Abamenyeshamakuru bari muri ico kiganiro (Ifoto na Richard HAKIZIMANA)

III. Muvyerekeye guteza imbere agateka ka zinamuntu n’intwaro ibereye, 

Icegranyo EPU c’Uburundi kiriko kirandikwa,

  • Urwaruka ruhurikiye mu migambwe n’uruhurikiye mu mashirahamwe yandi rwarigishijwe ibijanye n’agateka k zina muntu,mu ntara ya Bururi no mu micungararo yaho ;
  • Twarakoze icegeranyo gishira ahabona uko agagateka ka zina muntu kifashe mu Burundi ;

 

  • Twarafashije abapfunzwe hadakurikije amategeko 14 gutungananirizwa ;

 

  • Twaragendeye imigwi 4 y’urwaruka mu bigo ndangakaranga vyo muma komine ya Rugazi, Muzinda na Mpanda , Bubanza na Musigati.
  • Twaragize ingendo z’akazi 31 mu busho butandukanye, turarekuza abapfunzwe bidaciye mu mategeko53 harimwo n’abakenyezi 14.
  • Ikiganiro c’agateka kazina muntu cama gica kw’iradiyo na tereviziyo vy’ighugu, uko indwi 2 ziheze.
  1. Mubijanye n’iterambere ridakumira
  • Abantu 150 barigishijwe kugwanya amabi afatiye kugitsina hamwe n’ugukoresha neza uburyo ;
  • Twarakoze uruganda rwo kurabira hamwe ingene ikigo Humura co mu Rumonge cotangura gukora neza ;
  • Abahinga 15 bo mu kigo c’akarorero barakarihirijwe ubwenge mubijanye no gutunganya hamwe no gukoresha inzu yo gushingura ibitabo, bita bibliothèque ;
  • Twarakoze inganda 3 zihimiriza muvyerekeye kuziganya no kuguranana ;
  • Twarashinze imigwi 17 muvyerekeye uburenganzira bumwe kubagabo n’abakenyezi kugirango dushike kw’iterambere rirama,
  • Abigeme n’abakenyezi180 barakarihirijwe ubwenge mubijanye no gukoresha neza uburyo ;
  • Abagirizwa ivyaha vy’amabi afatiye kugitsina 44 barafahswe,
  • Twarumvirije abakorewe amabi afatiye kugitsina 405;
  • Twarafashije abakorewe ayo mabi 237 kwitura ibisata bibafasha ;
  • Imigwi 36 yararonkejwe imfashanyo ingana 500 000 y’amarundi kumugwi umwe umwe, kugirango baziganye bongere bitunganirize imigambi mitomito ibafasha kuronka amikoro ngo bikenure mubuzima bwamisi yose mu ntara za Bubanza, Rumonge, Muramvya na Bujumbura;
  • Dushigikiwe na UNFPA, twararonkeje uburyo bwo kwiyungunganya bungana 1 000 000 imigwi 32, ku mugwi umwe umwe  igizwe ahanini n’abakenyezi kugirango bisununure mu butunzi bongere barwanye amabi afatiye kugitsina , hamwe n’ugushimangira ibijanye n’uburongozi bwiza ;
  • Ibanki yitaho iterambere ry’abakenyezi yararonkeje abakenyezi 41 bahurikiye mu makoperative ingurane ingana 55 000 000fbu, yongera ironsa ingurane ingana 538 600 000 fbu abakenyezi 36 bahurikiye munani z’amashirahamwe ; ni 405 755 628 fbu k’umukenyezi umwe umwe avyipfuje, afise imigambi yokurangura,
  • Mubijanye no kurwanya amabi afatiye ku gitsina, twarateguye ihangiro rishasha ryo kuyarwanya, rishingiye ku kubungabunga uwashikiwe n’ayo mabi mukibano, mukumutahura n’ibindi. Abakozi bo mu ntara b’ububushikiranganji 55 bararonkejwe izo nyigisho ;
  • Twarabandanije twakira abashikiwe n’amabi afatiye kugitsina tukabaherekeza muri vyose ;
  • Turabandanya inyigisho ziteza imbere ishusho nziza y’umukenyezi mu rugo, mu kibano, na cane cane kugira ubumenyi bukwiye ku bakenyezi bagendana ubumuga, n’abakenyezi b’abatwa badasigaye inyuma.
  • Urubuga rw’abakenyezi bafise ubuhinga rurabanda mubiganiro bica ku maradiyo nka karubwenge  n’ibindi binyamakuru, abakenyezi bavyipfuza bariyandikishhije mu Gihugu cose.

 

  • Amanama y’ibijanye no kurwanya amabi afatiye kugitsina, gufasha umukenyezi kwisununura mubutunzi, gutegura imigambi yose bafatiye ku kudakumira umukenyezi mu bisata vyose vy’ubuzima bw’Igihugu, hamwe no kuja mu bibanza bifatirwamwo ingingo mugihugu kw’abakenyezi arabandanya kugirango hategurwe umugambi rusangi murivyo bisata.

 

  1. Mubijanye n’uguhanahana amakuru ;

 

  • Dufise umugambi wo guhanahana amakuru ufise integuro nyayo
  • Inkuru 257 zaratangajwe kurubuga rw’ubushikiranganji,
  • Itwita 3050 zaratangajwe, abantu 6280 baradukurikira, Ubushikiranganji bukurikra abantu  200 ;
  • Abagenzi 2 238 barakurikira amakuru twatangaje kuri Facebook y’ubushikiranganji bwacu ;
  • Imigwi ya Whatsapp  yo gutanga amakuru mu Bushikiranganji mundongozi no mu bakozi bose yarashizweho kandi irakora.

Imvo zatumye dushika kwuhangiro twihaye :  Muri rusangi, ibikorwa vyose vyari vyategekanijwe muri aya mezi atatu y’uwu mwaka wa 2022-2023 vyarangutse kurugero rwa mirongo icenda n’umunani kw’ijana,  98%.

Umusozo

Muguheraheza twagomba tumenyeshe abanegihugu bose ko Ubushikiranganji bw’Ugushigikirana, Imibano, Agateka ka Zina Muntu n’Iterambere ridakumira buzobandanya bwongereza inguvu mukwakira neza no gutunganiriza ababwitura.

Turakeje abakozi b’ubu bushikiranganji ko bashize inguvu hamwe ngo turonke uyo mwimbu ushimishije. Tukaba tubahamagariye kurwiza inguvu kugirango ibikorwa bitegakanijwe mugice gikurikira c’uyu mwaka wa 2022-2023 bizoranguke ijana kw’ijana 100%. Murakoze »

 

Bigiriwe i Bujumbura, kuwa 28/10/2022

Elie HARINDAVYI

Le Coordonnateur de la Cellule de Communication et d'Information du Ministère des Droits de la Personne Humaines, des Affaires Sociales et du Genre

Voir tous les articles de Elie HARINDAVYI →